Mijn nieuwe e-book is uit, bijgewerkt tot op de dag van vandaag:
De Spaanse griep van 1918 was de grootste catastrofe ooit. De Eerste Wereldoorlog had circa 15 miljoen mensen het leven gekost, de grieppandemie ongeveer 50 miljoen. Deze massamoordenaar doodde in 24 weken tweemaal zoveel mensen als het aids-virus in de afgelopen 24 jaar.
Momenteel ben ik druk bezig de laatste hand te leggen aan een geheel bijgewerkte en verbeterde uitgave van mijn griepboek uit 2006.
Binnen een week zal deze te koop zijn als e-book onder de titel:
Van Spaanse griep tot Mexicaanse griep
De geheimen van de grootste massamoordenaar ooit
Europese wetenschappers en gezondheidsautoriteiten worden geconfonteerd met steeds neteliger vragen over de Mexicaanse griep. Waarom heeft deze griep niet de proporties aangenomen waarvoor gewaarschuwd werd en dood en vernieling gezaaid zoals moest worden gevreesd?
Tijdens een pandemie zitten mensen te springen om informatie. Juiste en onjuiste berichten over de griep en griepvaccins strijden om de aandacht van de websurfer. Nu iedereen griepberichten kan verspreiden, moet de overheid haar strategie aanpassen.
De Mexicaanse griep heerst in Nederland. Gelukkig heeft de regering zich, op advies van Ab Osterhaus, goed voorbereid.
Momenteel regeert de angst dat de Mexicaanse griep (buiten Nederland vaak varkensgriep genoemd), alleen al in Groot-Brittannië 750.000 mensenlevens zal kosten. Maar herinneren die paniekberichten niet erg aan die rond de vogelgriep en SARS? Kortom, hoe serieus moeten we de waarschuwing voor een wereldwijde pandemie eigenlijk nemen?
→
In de derde aflevering van Šimek ’s Nachts op elsevier.nl was vannacht viroloog Ab Osterhaus (60) te gast. Šimek en Osterhaus voerden een gesprek over pandemieën, rode blouses en giletjes, hypes, koppige overheden en verhaaltjes voor het slapen gaan.
Wie aan Ab Osterhaus denkt, denkt aan de man in rode blouse en zwart gilet die zo begeistert over virussen, vogel- en varkensgriep praat. Op zich is de viroloog – van oorsprong dierenarts- niet zo bang voor virussen, vertelt hij aan Šimek .
Spaanse griep
‘Als de overheid zich op de juiste manier voorbereidt hoeven we geen probleem te hebben,’ zegt hij. ‘Maar het kan zomaar weer gebeuren dat er een pandemie uitbreekt, zoals in 1918 toen de Spaanse griep miljoenen mensen doodde.’
De afgelopen weken beheersen virussen het nieuws. De varkensgriep heeft al de nodige slachtoffers geëist en ook H5N1 (variant van het vogelpestvirus) zorgde ervoor dat vierhonderd mensen in het ziekenhuis belandden. ‘Zestig procent van deze mensen ging daar toen aan dood.’
Hobby
Osterhaus is gefascineerd door deze voor het oog onzichtbare virussen. ‘Ik vind het onvoorstelbaar dat een onzichtbar iets in staat is zoveel mensen om zeep te helpen; om een pandemie te veroorzaken. Dat is zó fascinerend, dat je wil begrijpen hoe het werkt. Het is heerlijk dat je op kosten van de overheid die hobby kunt uitoefenen.’
De ‘Johan Cruijff van de virologie,’ aldus Šimek, zegt dat we in ons eentje weinig aan deze dreigingen kunnen doen. ‘De overheid moet geld vrijmaken voor de opslag van anti-virale middelen en de mogelijkheid bieden om heel snel veel vaccins te kunnen maken. Anti-virale middelen kun je kopen. Een vaccin niet.’
Sabbat
Osterhaus is een workaholic, maar probeert eens per week ‘een soort sabbat’ in te voeren. Op deze dag probeert hij niet te werken. ‘Maar dat lukt nog niet helemaal.’ Verder ontspant hij zich door te hardlopen en te fotograferen.
Uit het interview blijkt ook dat Osterhaus, opa van twee kleinkinderen, een meesterverteller is. Aan de hand van een verhaaltje over een konijn in een bos maakt hij de hypevorming omtrent virussen, vaccinatie en kritisch prikken met metaforen inzichtelijk.
Bron: door Ronit Palache, Elsevier
In Nederland is het eerste geval van de Mexicaanse griep gesignaleerd bij een kind van drie jaar. Die ontwikkeling roept een aantal praktische vragen op. Hier volgen de antwoorden.
Gaat de ziekte zich nu snel binnen Nederland verspreiden?
Die kans is vooralsnog klein. Het gaat maar om één patiëntje met de Mexicaanse griep. Het kind was op 27 april met de ouders uit Mexico teruggekeerd van een familiefeest. De patiënt heeft de virusremmer Tamiflu gekregen en was daardoor al binnen één of twee dagen niet meer besmettelijk. Het kind wordt thuis verzorgd en maakt het goed, net als de ouders, die preventief Tamiflu moeten slikken.
Tot nu toe heeft de ziekte zich in drie landen van mens op mens verspreid: Mexico, de Verenigde Staten en Spanje. In Spanje betrof het één persoon die binnen een gezin besmet is door een familielid dat in Mexico was geweest. In alle andere Europese landen is de besmetting beperkt gebleven tot individuele patiënten die uit Mexico waren teruggekeerd.
Hoe merk je of je de Mexicaanse griep hebt?
De ziekte begint gemiddeld twee tot vier, en maximaal zeven dagen na de besmetting. Het beloop kan, net als bij de gewone griep, heel verschillend zijn, van mild tot ernstig. De algemene klachten zijn: koorts, koude rillingen, hoofdpijn, spierpijn, moeheid en een droge hoest. Alleen een virusanalyse in het laboratorium kan uitwijzen om welke griep het gaat.
De nieuwe griep leek buiten Mexico vrij mild te verlopen, maar de Verenigde Staten melden nu ook enkele ernstiger gevallen. Eén jonge patiënt is er zelfs overleden, maar die was vanuit Mexico naar de VS gekomen om voor een andere aandoening te worden behandeld.
Hoe dodelijk is de nieuwe griep?
Ondanks het hoge aantal van bijna tweehonderd doden dat in de media circuleert, zijn tot nu toe pas negen doden bevestigd: acht in Mexico, en één in de VS. Die hebben zich volgens de Wereldgezondheidsorganisatie voorgedaan op een kleine tweehonderd bevestigde besmettingen wereldwijd.
In de VS en Europa lijkt de ziekte niet dodelijker dan een gewone griep. In Mexico wel. In dat land worden ook vooral dertigers en veertigers getroffen worden, terwijl de slachtoffers normaal meer vallen onder kinderen en ouderen.
Toch is het de vraag of de ziekte in Mexico werkelijk zoveel heftiger verloopt dan elders. Het kan ook zijn dat zich veel meer milde gevallen hebben voorgedaan, maar dat die door het gebrekkige zorgsysteem nooit zijn opgemerkt. Verdere testen moeten daar meer duidelijkheid over geven.
Wat moet je doen als je besmet denkt te zijn?
Wie net terug is uit Mexico en binnen zeven dagen meer dan 38,5 graden koorts en luchtwegklachten krijgt, wordt aangeraden contact op te nemen met de huisarts. Andere grieperige mensen kunnen beter thuisblijven. Zij hebben hoogstwaarschijnlijk iets anders.
Hoe kun je besmetting voorkomen?
Het virus verplaatst zich via druppeltjes snot, slijm en speeksel. Die kunnen overal aan zitten: aan deurknoppen, op pinautomaten, enzovoort. In Nederland zal het Mexicaanse virus nog niet of nauwelijks verspreid zijn. Maar voor de zekerheid kun je de handen vaak wassen en niet met de vingers aan ogen neus of mond zitten. Gezien de beperkte schaal van de ziekte in Nederland is het overdreven om het openbaar vervoer, scholen en kantoren te mijden.
Heeft het zin om een mondkapje te dragen?
Dat is op dit moment zoiets als een paraplu opsteken wanneer de zon schijnt, want het virus circuleert hier niet vrij. Veel kapjes hebben sowieso te grote poriën om virusdeeltjes buiten te houden. Het beste werken adembeschermingsmaskers van klasse FFP2, maar volgens het RIVM hoeven deze alleen gebruikt te worden bij direct contact met zieken. Ze zijn nogal prijzig. Als je ze niet goed sluitend omdoet, helpen ze bovendien niet. En je moet ze om de paar uur vervangen, want ze werken niet meer als ze nat worden.
Kun je preventief virusremmers in huis halen?
Niet via de apotheek. De virusremmers (Tamiflu en Relenza) zijn in Nederland alleen op recept verkrijgbaar. De huisarts schrijft ze pas voor als daar gegronde redenen voor zijn: griepsymptomen, gevoegd bij contact met een besmet individu. Bij overmatig gebruik kan het virus snel resistent worden, en dan zijn we verder van huis.
Het is wel mogelijk om de pillen op internet te bestellen, maar daar krijg je geen garantie bij. De meeste van die pillen, ook die met de bekende namen, zijn nep. Ze bevatten geen of te weinig werkzame stof, en sommige zijn zelfs schadelijk voor de gezondheid.
Kun je nog varkensvlees eten?
Ja. Het virus zit niet in vlees, maar in de luchtwegen. Bovendien gaat het kapot bij verhitting boven de 70 graden. Tot nu toe is er trouwens nog geen enkel varken met de nieuwe griep gesignaleerd. Het besluit van Egypte om alle 300 tot 400 duizend varkens in dat land te slachten, is dan ook symboolpolitiek.
Biedt het huidige griepvaccin soelaas?
Waarschijnlijk niet. Het vaccin dat voor afgelopen winter aan risicogroepen is gegeven, was weliswaar ook gericht tegen een H1N1-stam, maar die wijkt sterk af van de varkens-H1N1 die zich vanuit Mexico verspreidt.
Mogelijk is er wel enige kruisbescherming, zodat de symptomen wat milder uitpakken. Dat wordt nu onderzocht.
Hoe snel kan er een passend vaccin zijn?
Dat duurt minimaal drie tot zeven maanden. De eerste stap is al gezet: de Amerikaanse gezondheidsautoriteit CDC heeft al een zogeheten ’zaaivirus’ bereid dat kan dienen als basis voor de vaccinproductie. Producenten kunnen daarmee aan de slag. Hoe lang het vervolgens duurt voor ze voldoende doses hebben geproduceerd, hangt onder meer af van de vraag of het virus zich gemakkelijk laat kweken.
De Nederlandse overheid heeft bij de farmaceutische industrie alvast een optie genomen op 34 miljoen doses (twee per persoon). Dit verplicht niet tot aankoop. Ondertussen is aan de Gezondheidsraad gevraagd om met spoed uit te zoeken of het zin heeft om een vaccin te laten maken.
De zorg is vooral dat de productie van het reguliere vaccin tegen de wintergriep erdoor in de knel komt. Dat gewone vaccin voorkomt elke winter vele doden, dus voor je daarop bezuinigt, moet je zeker weten dat de Mexicaanse epidemie ernstig genoeg is.
Bron: Trouw
Eind 2006 zond de BBC een documentaire uit over een mogelijke grieppandemie. Destijds ging de dreiging vooral uit van het H5N1-vogelgriepvirus. Nu echter blijkt het Mexicaanse griepvirus, een variant van het Spaanse griepvirus, H1N1, het meest bedreigend te zijn. Maar of het nu het H5N1-virus is dat toeslaat of het H1N1-virus maakt weinig uit, want als het virus net zo aggressief reageert als in 1918 dan zijn de gevolgen niet te overzien.
Het gedramatiseerde programma van de BBC laat zien wat er kan gebeuren als er een pandemie uitbreekt. Er komen experts aan het woord die verwachten dat de volgende pandemie nog verwoestender zal zijn dan de Spaanse griep, die al aan 50 miljoen mensen het leven kostte. Zij verwachten dat honderden miljoenen mensen geinfecteerd raken en mogelijk zullen sterven.
Maar dat is nog lang niet alles. Kijkt u zelf maar!
Of in Mexico, waar mensen aan varkensgriep zijn overleden, op grote schaal mens-op-mensoverdracht plaatsvindt, moet nog worden vastgesteld.
Moeten we bang zijn?
Nee. Zolang niet eenduidig is vastgesteld dat de dodelijke virusstam zich op grote schaal van mens naar mens kan verspreiden, is een pandemie ver weg. De uitbraak zal dan de komende weken uitdoven. Uit computersimulaties blijkt volgens viroloog Ab Osterhaus van het Erasmus MC in Rotterdam dat een pandemische ontwikkeling te voorkomen is als de eerste weken na een uitbraak adequate beschermingsmaatregelen worden genomen. Dit vereist tijdige herkenning van zo’n uitbraak.
Hoe zit dat met die griepvirussen?
Er is een 150-tal verschillende griepvirussen. Vogels vormen de oerbron, virussen gaan met trekvogels de hele wereld over. Enkele griepvirussen zijn in het verleden door soortgrenzen gebroken en in dieren en de mens terechtgekomen. Zonder al te grote problemen. Griepvirussen veranderen voortdurend van gedaante om te ontsnappen aan het afweersysteem. Af en toe kan zich daarbij een supergevaarlijke virusstam ontwikkelen. Dit deed zich voor in 1918, toen de Spaanse Griep wereldwijd tientallen miljoenen doden veroorzaakte.
Wat doen ze in varkens?
Ze ontsteken de luchtwegen. In de winter is de gevoeligheid het grootst. Een klein percentage vooral oudere en zieke varkens overlijdt. Overdracht gaat via niezen en hoesten, net als bij mensen. Binnen weken is een besmetting uitgeziekt. Desnoods kan worden gevaccineerd. In Nederland gebeurt dit sporadisch. In het verleden zijn ook in Nederland wel kinderen ziek geworden van een onschuldige virusstam, op varkensboerderijen waar intensief contact is.
Maar we waren toch bang voor een H5N1-vogelgriepvirus?
De afgelopen jaren heeft zich een specifieke H5N1-stam ontwikkeld die door pluimveestapels raast, vooral in China, Vietnam en Indonesië. Mensen raken daar ook besmet, zeker waar ze in eenzelfde behuizing wonen als het pluimvee. Meer dan de helft overlijdt na besmetting met deze dodelijke stam: 257 mensen sinds 2003, de meeste in Azië. Er zijn vermoedens dat de stam nog steeds verandert en zich zal ontwikkelen tot een pandemische variant. Bij kleine uitbraken in China en Indonesië is mens-naar-mens-besmetting aangetoond, zij het kleinschalig.
Is dit in Mexico wel het geval?
Mogelijk, in Mexico lijkt er een genetische stap verder gezet richting pandemie. Daar heeft zich een ‘extreem dodelijke’ virusstam ontwikkeld. Met een vogel- en varkensachtergrond en menselijke trekken, blijkt uit analyses. De bewuste H1N1-stam is zo veranderd dat die in staat lijkt over te springen van mens op mens, een voorwaarde voor snelle wereldwijde verspreiding. In 1976 gebeurde dit in New Jersey in de VS. Toen zijn zeker vier personen besmet geraakt met zo’n varkenvirus, en viel een dode. Of nu in Mexico op grote schaal mens-op-mensoverdracht plaatsvindt, is te achterhalen met analyses van bloedmonsters en de ontrafeling van onderlinge relaties van besmette mensen. Voldoende gegevens ontbreken vooralsnog. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is verontrust over de virusuitbraak in Mexico, maar ziet nog geen reden tot een volgende stap: drastische wereldwijde maatregelen als vaccinontwikkeling. Osterhaus, een van de adviseurs van de WHO, verwacht de komende dagen meer duidelijkheid.
Bron: Broer Scholtens, De Volkskrant