Het nieuws van deze week heeft zijn voorgangers in de geschiedenis. Zo ook de griepgolf die vanuit Mexico over de wereld raast.
De laatste grote pandemie dateert uit het einde van de jaren zestig. De oorsprong lag in het Verre Oosten. Minstens 700.000 wereldburgers lieten het leven.
Niet alleen het gedachtegoed van Mao Zedong verspreidde zich eind jaren zestig in rap tempo over de wereld, het zelfde gold voor een naar hem genoemd virus: de Mao-griep. De naam suggereerde een in de laboratoria van de Volksrepubliek uitgedokterd complot. De realiteit was dat de ziekte simpelweg ergens in het immense China voor het eerst de kop opstak.
Het land was in de ban van de Culturele Revolutie met alle chaos van dien. Het communistische regime keek met een bevolking van zo’n zevenhonderd miljoen inwoners niet op wat doden meer of minder. En als Peking al zicht had op de opkomst van een nieuw en agressief virus, dan had het regime geen enkel belang bij het communiceren daarover met de buitenwereld.
Het werd pas duidelijk wat er aan de hand was, toen het virus de Britse kroonkolonie Hongkong bereikte. Vandaar ook de naam die meer in zwang raakte dan Mao-griep: Hongkonggriep.
In de dichtbevolkte stad raakte vanaf de zomer van 1968 zo’n 15 procent van de inwoners besmet. In de maanden daarna verspreidde het virus zich over nabijgelegen Aziatische landen en uiteindelijk over de rest van de wereld. Uit Vietnam terugkerende militairen werden verantwoordelijk gehouden voor het transport van de ziekte naar de Verenigde Staten. In september 1968 werd de bewuste griep daar voor het eerst geconstateerd, maar het duurde tot december eer het virus er op zijn hoogtepunt was. Uiteindelijk stierven zo’n 35.000 mensen door de griep, vooral ouderen.
Dat het aantal ziektegevallen tegen het einde van het jaar zijn top bereikte, kan wel eens gunstig zijn geweest. De vakanties rond Kerstmis en Oud en Nieuw kunnen een remmend effect hebben gehad op de verbreiding van de pandemie in Amerika.
Er waren in de twintigste eeuw al twee pandemieën geweest. De Aziatische griep van 1957 (naar schatting één miljoen slachtoffers) lag nog vers in het geheugen. Ouderen hadden zelfs de Spaanse griep nog meegemaakt, die aan het einde van de Eerste Wereldoorlog naar schatting een derde van de wereldbevolking ziek maakte en een veelvoud van het aantal dodelijke slachtoffers van de oorlog eiste (twintig tot veertig miljoen).
Paniek lag dus op de loer, maar bleef uit. Media waren nog wat terughoudender in hun berichtgeving. Deskundigen lieten weten dat voor grote ongerustheid geen reden bestond. Viroloog Nic Masurel, de Ab Osterhaus van zijn tijd, zei voor de NCRV-televisie dat de de Hongkonggriep in weinig afweek van de epidemieën in de voorgaande jaren.
Vaccins waren in Nederland beperkt voorradig. Elke huisarts had er tien te verdelen. In zijn praktijk zocht hij mensen uit de risicogroepen uit, zoals ouden van dagen en zwangere vrouwen.
Anders dan elders viel in Nederland niet meer dan een gemiddeld aantal doden door de Hongkonggriep. Het virus kluisterde wel flink wat mensen aan hun bed. In schoolklassen ontstonden lege plekken. Sommige fabrieken konden slechts met moeite hun productie draaiende houden.
Wereldwijd maakte de Hongkonggriep volgens een voorzichtige schatting zo’n zevenhonderdduizend slachtoffers. Dat het er niet meer werden, had mogelijk te maken met de Aziatische griep die al ongeveer een decennium huishield en enigszins leek op het nieuwe virus. Veel mensen hadden daardoor wellicht al enige immuniteit kunnen opbouwen. Daarnaast was de medische wetenschap inmiddels een stuk verder gevorderd.
In de jaren negentig van de vorige eeuw leek Hongkong nog een aantal malen zijn naam te gaan verbinden aan een pandemie. Met name de vogelgriep hield in 1997 de wereld wekenlang in zijn ban. Het bleef bij zes menselijke doden. De slachting vond plaats onder het gevogelte: alle 1,5 miljoen kippen in de inmiddels bij China gevoegde kroonkolonie werden afgemaakt.
Bron: Paul van der Steen, Trouw
Lees ook:Dodelijke griepgolf
Lees ook:Mexicaanse griep en varkensgriepvariant: kandidaat-woorden van het jaar
Lees ook:In de ban van de griep: de grieppandemieën van de 20ste eeuw
Lees ook:Hoe en wat over vogelgriep
Lees ook:Griep golven