Het vogelgriepvirus H5N1 is zo dodelijk voor mensen omdat het zich sneller vermenigvuldigt dan de ‘gewone’ humane influenzavirussen. Bovendien roepen de grote hoeveelheden virusdeeltjes zo’n heftige afweerreactie op, dat het lichaam ook daar onder lijdt. Deze bevindingen werden onlangs in Nature Medicine wereldkundig gemaakt.
Menno de Jong Zoals dat wel vaker gaat bij onderzoekers, kwam H5N1 toevallig op zijn weg. Voormalig AMC’er Menno de Jong trok drie jaar geleden naar Ho Chi Minh Stad in Vietnam, waar hij voor de Oxford University Clinical Research Unit een laboratorium op poten zette voor virologische diagnostiek en onderzoek. Met de komst van de Jong werden virologische studies gestart waarvoor ook met het AMC wordt samengewerkt. De belangstelling ging uit naar virale encefalitis, knokkelkoorts en HIV, maar onverwachts kwam daar een nieuwe speler bij.
‘In januari 2004 kregen onze buren, het Ziekenhuis voor Tropische Ziekten, de allereerste H5N1-verdachte patiënt binnen. Omdat wij voor hen de diagnostiek deden, werden wij vanaf het begin bij de zaak betrokken’, vertelt De Jong. Al snel werd duidelijk dat er een vogelgriepvirus van dier naar mens was overgegaan. En dat leidt tot ernstige ziekteverschijnselen: de patiënt krijgt een zware longontsteking en uiteindelijk stoppen meerdere organen ermee.
Killercellen De Jong en zijn collega’s verzamelden klinische monsters van achttien patiënten die zich in 2004 en 2005 met vogelgriep in Ho Chi Minh Stad meldden. Dertien van hen waren aan de infectie bezweken. De onderzoekers wisten te bevestigen wat dierstudies en in vitro proeven hen al verteld hadden: de hoge snelheid waarmee het virus zichzelf in het hele lichaam vermenigvuldigt, geeft de vogelgriep zijn dodelijke karakter.
‘En dat niet alleen’, vertelt De Jong. ‘Het virus zelf doet al een hoop schade, maar op een gegeven moment gaat het immuunsysteem ook meedoen. In de eerste verdedigingslijn van het lichaam worden cytokines aangemaakt die allerlei afweerprocessen in gang zetten om ongewenste indringers te bestrijden.
In hoge concentraties kunnen cytokines echter ook schadelijke effecten hebben. Omdat er zo veel virusdeeltjes in het lichaam rondzwerven, worden er eveneens hoge concentraties cytokines geproduceerd die indirect de longen en andere organen kunnen beschadigen.’
Tamiflu In hun publicatie stellen de onderzoekers daarom dat artsen zo snel mogelijk een behandeling moeten starten met middelen die de virusvermenigvuldiging remmen, zoals oseltamivir (Tamiflu). Wacht je te lang, dan is de schadelijke afweerreactie al op gang gekomen, en is er weinig meer aan te doen. Maar hoe realistisch is zo’n snelle aanpak in een land als Vietnam?
De Jong: ‘In deze contreien is dat een uitdaging. Het merendeel van onze H5N1-patiënten woonde in afgelegen dorpen in de Mekong-delta, waar ze via hun pluimvee besmet raakten, en kwam pas een week nadat ze ziek waren geworden via lokale en streekziekenhuizen in Ho Chi Minh Stad terecht.’
‘Er wordt nu druk gewerkt aan de ontwikkeling van een snelle en makkelijke test om de ziekte vast te stellen en aan de bouw van lokale laboratoria die diagnostiek kunnen uitvoeren.’ Daarnaast, vervolgt De Jong, moet er naar behandelingen worden gezocht die de sterke afweerreactie temperen. Gemakkelijk zal dat niet zijn, want je wilt niet het hele immuunsysteem stilleggen.
Bron: AMC Magazine
Lees ook:Lessen van de Spaanse griep: snel ingrijpen scheelt kwart griepdoden
Lees ook:Lessen Spaanse griep: snel ingrijpen scheelt kwart aantal doden
Lees ook:Hoge sterfte door Spaanse griep achterhaald
Lees ook:Pandemie hangt nog steeds in de lucht
Lees ook:Griepprik verlaagt testosteronspiegel